Over textielgeschiedenis en kringloopwinkels...

 Wat doe je, als je in een kringloopwinkel een doos aantreft met daarin een grote hoeveelheid oude, hier en daar zelfs wat groezelige, klosjes garen.

Waarschijnlijk niets…

Tenzij je je leven lang al geboeid bent door alles wat met garen, naai- en borduurwerk, textielkunst en textielgeschiedenis te maken heeft…

De doos ging dus mee naar huis.

Niet in de laatste plaats door de toevallige omstandigheid, dat ik de avond tevoren weer een fantastische aflevering had gezien uit de reeks De IJzeren Eeuw: Twente op stoom. De IJzeren Eeuw is een prachtige serie waarin de kijker door historicus Hans Goedkoop (hulde aan deze man!) op meeslepende wijze wordt meegenomen in de 19de eeuw. In Twente op stoom (HIER kan je de hele aflevering terugkijken) gaat het over de Twentse textielindustrie en de textielfamilies Van Heek en Stork.

Precies de namen die ik op de klosjes in de doos terugvind…

In Twente op stoom zie je uiteraard ook de weefgetouwen in actie. In de inmiddels met stoom aangedreven getouwen wordt nog steeds gebruik gemaakt van schietspoelen: die fraai gevormde houten werktuigen die zo veelvuldig opduiken in kringloopwinkels…

Mijn verzameling bestaat inmiddels uit het krankzinnige aantal van 26 exemplaren, in alle soorten en maten...

 De schietspoel was in de textielindustrie van de 19de eeuw een enorme verbetering. Hij verving de werp- of smietspoel (smijtspoel), die lange tijd in de handmatig bediende weefgetouwen werd gebruikt: met de hand wierp de wever de spoel met het inslaggaren door de kettingdraden, een lichamelijk zwaar belastende bezigheid. De Brit John Kay vond de schietspoel of snelspoel uit, waarmee de inslag door de kettingdraden werd geschoten. Eerst met behulp van een touwtje, het 'zweepje', zoals je ziet op het schilderij van Vincent van Gogh, Weefgetouw met wever uit 1884 (Museum Kröller-Müller).

Toen de textielindustrie zich verder ontwikkelde en de weefgetouwen in de fabrieken door stoom werden aangedreven, werd ook de schietspoel automatisch in beweging gebracht. Met als gevolg: minder werk voor de wever, die eigenlijk alleen nog toezicht hield op het proces, maar een oorverdovend lawaai in de grote fabriekshallen waar talloze weefgetouwen stonden met heen en weer schietende spoelen en andere bewegende onderdelen…

In onderstaand filmpje zie je een oud weefgetouw in beweging. De schietspoel gaat in razende vaart heen en weer.

Nu de textielindustrie in Nederland sinds de jaren '60 en '70 vrijwel volledig is uitgestorven, resteren ons nog de vele schietspoelen in kringloopwinkels.

Ik blijf ze fascinerend vinden...